PROBLEMAU

Mae llawer o broblemau yn Efrog Newydd. Un o'r rhai mwyaf amlwg ydy twymo byd eang. Mae Efrog

CHWARAEON

Talaeth Efrog Newydd oedd y gwesteiwyr ar gyfer Gemau Olympaidd y Gaeaf, ym 1980 a gynhaliwyd yn Lake Placid. Roedd y gemau yma yn arbennig yn Yr Unol Daleithiau oherywdd i grwp o fyfyrwyr coleg guro tîm proffesiynol o Rwsia. Roedd Lake Placid hefyd yn gartref i'r Gemau Olympaidd Gaeaf ym 1932. Ynghyd â 'St. Moritz' o'r Swistir, a 'Innsbruck' o Awstria, mae'n un o'r tri lle i'r Gemau gael eu cynnal.

• Mae Efrog Newydd yn gartref i un tîm Pêl-Droed Americanaidd sef y Buffalo Bills. Mae'r 'Giants' a'r 'Mets' yn cynrychioli ardal metropolitan Efrog Newydd.


• Dau dîm Pêl-Fâs proffesiynol sydd i'w cael yn y dalaeth. 'New York Mets (Queens)' a'r tîm Pêl-Fâs mwyaf adnabyddus a phoblogaidd yn y byd, 'New York Yankees (Bronx).'


• Mae tri tîm Hoci yn Efrog Newydd. 'New York Rangers (Manhattan)', 'New York Islanders (Long Island)' a'r 'Buffalo Sabres (Dinas Efrog Newydd)'.


• Mae un tîm Pêl Fasged i'w cael yn Efrog Newydd hefyd, sef y 'New York Knicks' sydd i'w gweld ym Manhattan.

ADDYSG

Mae Prifysgol Talaeth Efrog Newydd yn gyfrifol am holl ysgolion Cynradd, Lefel Canol ac Uwchradd yn y dalaeth, pan fod Adran Addysg Dinas Efrog Newydd yn gyfrifol am yr holl Ysgolion Preifat yn Ninas Efrog Newydd. Wrth gyrraedd Lefel Coleg, mae'r SUNY yn gyfrifol am eich addysg. Yr State University of New York (SUNY) yw'r adran addysg orau yn Yr Unol Daleiethiau. Mae'r SUNY yn gyfrifol am y 4 o Brifysgolion; Prifysgol Albany, Prifysgol Binghamton, Prifysgol Buffol a SUNY Stony Brook. Mewn cyfanswm, mae Talaeth Efrog Newydd yn gartref i dros 307 o sefydliadau cymorthdal, un talaeth y tu ôl i California. Yn Efrog Newydd, mae dros 1,000,000 o blant yn cael eu haddysgu mewn dros 1,200 o ysgolion gwahanol.

GWLEIDYDDIAETH A LLYWODRAETH

Yn ystod yr ychydig ddegawdau diwethaf, mae Talaeth Efrog Newydd wedi cael ei reoli gan aelodau o'r Blaid Ddemocrataidd yn Yr Etholiadau Rhyngwladol. Mae pob plaid llwyddiannus yn cael lle yn y 'New York State Capitol Building', gwelir y llun uchod Caiff bob Arlywydd Talaeth aros yn y swydd am bedair blynedd. Yn 2004, fe enillodd yr ymgeisydd John Kerry gan 18% o'r pleidleisiau. Pediar mlynedd ynghynt, Al Gore oedd yn fuddugol gan ganran hyd yn oed yn llai eto. Mae Dinas Efrog Newydd yn ardal cryf Ddemocrataidd mewn gwleidyddiaeth rhyddfrydig. Mae nifer o'i ardaloedd trefol, megis Albany, Buffalo, Rochsester a Syracuse, yn Ddemocrataidd hefyd. Er hyn, mae'r rhan fwyaf o'r ardaloedd Gogleddol yn tueddu ffafrio'r Gwerinweithwyr. Mae'r rhan fwyaf o'r arian nawdd yn cael ei godi yn Ninas Efrog Newydd ar gyfer y ddau blaid.

Fel ym mhob un o'r 50 talaeth, mae Pennaeth y Gangen Weithredol o Lywodraeth Efrog Newydd yn dod yn Lywodraethwr. Yn wahanol i'r rhan fwyaf o'r talaethiau eraill, mae nifer o bartïon gwahanol yn cael cystadlu yn erbyn ei gilydd. Mae rhai yn bleidiau bychan sydd yno er mwyn ceisio dylanwadu'r prif bleidiau, pan mae eraill yno er mwyn ceisio am le yn y Llywodraeth. Mae'r llwyodraeth yn cymryd 82 sent o bob $1. Mae'r ffigwr yma yn cyrraedd safle 42 yn yr holl dalaethiau.

TIWRITSIAETH

Mae tiwristiaeth yn Efrog Newydd yn fusnes eithaf mawr ac mae tua 40,000,000 o ymwelwyr yn teithio yno bob blwyddyn o dramor neu o ardaloedd gwahanol yn America. Mae'r prif atyniadau yn cynnwys Tŵr Empire State, Ellis Island, Theatrau Broadway, Amgueddfa Celfyddydol y Metropol, Central Park, Canolfan Rockefeller, Times Square, Sŵ Bronx a Gerddi Botanegol Efrog Neywdd. Mae nifer o diwristiaid yn ymweld â'r ddinas oherwydd ei amrediad anferthol o siopau yn enwedig ar 5th Avenue a Madison Street.

Mae diwylliant bwyd mawr yn y ddinas sy'n denu llawer o noddwyr ciniawa. Mae llawer o ymfudwyr Eidaleg ac Iddewig wedi creu'r ddinas yn enwog gyda bwydydd fel bagels, cacennau caws a'r 'Pitsa Arddull Efrog Newydd.' Mae dros 4,000 o werthwyr bwyd yn y ddinas sy'n gyfrifol am stondinau ar hyd y strydoedd

Central Park yw'r atyniad mwyaf yn Efrog Newydd. Mae gan y ddinas dros 28,000 o aceri (113km sgwâr) o bercydd. Cafodd y parc ei gynllunio gan Frederick Law Olmsted a Calvert Vaux ac mae'n denu miliynau o diwristiaid bob blwyddyn.

TRAFNIDIAETH

Mae gan Efrog Newydd un o'r systemau trafnidiaeth mwyaf a'r henaf yn Yr Unol Daleithiau. Y dyddiau yma, mae nifer o broblemau gan y ddinas i ddatrys. Mae Ynys Manhattan yn uchel iawn mewn dwysedd poblogaeth ac mae llawer iawn o'r adeiladau yn denau ond wedi eu hadeiladu yn uchel. Mae tir unigrwy Dinas Efrog Newydd hefyd wedi bod yn broblem i benseïrniwyr.

Mae trafnidiaeth yn Efrog Newydd yn gymysgedd o systemau cymhleth. Mae Dinas Efrog Newydd, y ddinas fwyaf yn Yr Unol Daleithiau, yn cynnwys nifer fawr o ffyrdd gwahanol o drafnidiaeth. Mae Efrog Newydd hefyd yn adnabyddus am ei ddefnydd cyson o trafnidiaeth cyhoeddus. Mae dros 90% o Americanwyr yn gyrru i'r gwaith, ond mae 1/3 o bobl Efrog Newydd yn defnyddio trafnidiaeth cyhoeddus. Yn Yr Unol Daleithiau, dim ond 8% o deuluoedd sydd ddim yn berchen ar gar. Yn Manhattan, mae 75% o'r ynys yn byw heb geir. Mae'r ddinas yn gwneud llawer iawn o wahaniaeth i leihau Cynhesu Byd Eang ac fe fafodd $4.6 biliwn o bunnoedd gan ddefnyddio fyrdd gwahanol o drafnidiaeth.

Yn yr hen oesodd, y prif ffurff o drafnidiaeth oedd y Llongau Dŵr Cadarn ar draws yr Afon Hudson. Erbyn hyn, mae'r ffurff y trafnidiaethau wedi newid. Mae 32% o'r boblogaeth yn defnyddio'r Metro, mae 25% yn gyrru yn eu cludiant eu hunain, mae 14% yn dal bws, mae 8% yn teithio ar y tren, mae 6% yn rhannu lifftiau, mae 1% yn dal tacsi, 0.4% yn reidio eu beiciau ac mae 0.4% yn teithio ar gwch.

I gymharu â'r "prif-ddinasoedd" eraill yn Yr Unol Daleithiau, mae Efrog Newydd yn cymharu'n dda o ran effeithrwydd trafnidiaeth.

Byddai car arferol yn treulio

• 23 awr o amser mewn traffig mewn blwyddyn yn Efrog Newydd


• 50 awr o amser mewn traffig mewn blwyddyn yn Los Angeles


• 37 awr o amser mewn traffig mewn blwyddyn yn Chicago

Byddai car arferol yn gwario

• $383 y flwyddyn ar arian tollau yn Efrog Newydd


• $855 y flwyddyn ar arian tollau yn Los Angeles


• $631 y flwyddyn ar arian tollau yn Chicago

Dyma faint o amser brys ar y strydoedd sydd i gael

• 6 awr o amser brys y diwrnod yn Efrog Newydd


• 8 awr o amser brys y diwrnod yn Los Angeles


• 8 awr o amser brys y diwrnod yn Chicago

Mae nifer o fyrdd gwahanol yn cael ei defnyddio yn dyddiol ac mae llawer ohonynt yn cynnwys teithio dros bont. Mae Brooklyn Bridge yn enwog iawn. Dyma yw'r bont hynaf yn y ddinas ac mae'n sefyll ar daldra o 5,989 troedfedd. Mae miloedd o geir yn teithio ar hyd y bont yma bob blwyddyn

POBLOGAETH

Dyma holl ardaloedd Talaeth Efrog Newydd ac yn dangos eu poblogaeth :

Dinas Efrog Newydd : (8,143,197)

Buffalo : (279,745)

Roschester : (211,091)

Yonkers : (196,425)

Syracuse : (141,683)

Albany : (93,523)
New Rochelle : (72,967)

Mount Veron : (67,924)

Schenectady : (61,280)

Utica : (59,336)